Ukruszony ząb – co należy zrobić i jak przeciwdziałać pękniętym zębom

W wyniku działania różnych mechanizmów (najczęściej urazu mechanicznego lub zaawansowanej próchnicy) może dojść do ukruszenia zęba. Odłamanie fragmentu zęba wymaga odpowiedniego leczenia, zarówno kiedy ukruszy się ząb mleczny, jak i w przypadku problemów z zębem stałym.  Dobrze wiedzieć, jak postępować, gdy fragment zęba ulegnie odłamaniu. Co robić? Podpowiadamy! 

Jak rozpoznać ukruszony ząb?

Ukruszony ząb dość łatwo można zauważyć w łuku zębowym. Zwykle wyczuwalny jest luźny, odłamany fragment zęba w jamie ustnej. Jeśli jest on dużych rozmiarów, istnieje niebezpieczeństwo jego połknięcia i zachłyśnięcia, zwłaszcza w przypadku dziecka. Bardzo często ukruszony ząb kaleczy język lub wewnętrzną część policzka, co mocno utrudnia swobodne jedzenie lub mówienie. Często też może dojść do zmiany barwy części zęba pozostającego w dziąśle po urazie.

Poznaj najczęstsze błędy popełniane podczas szczotkowania zębów

Najczęstsze przyczyny ukruszenia zęba

Istnieje wiele różnych czynników, które prowadzą do ukruszenia zęba.

• Najczęściej przyczyną jest uraz mechaniczny, do którego dochodzi np.: w wyniku pobicia, w trakcie uprawiania kontaktowej dyscypliny sportu czy gryzienia bardzo twardych pokarmów. Niekiedy ukruszony ząb przy dziąśle może być konsekwencją próby podważenia zębami różnych przedmiotów (np.: kapsla zamkniętej butelki). 
• Do odłamania fragmentu uzębienia prowadzi także bardzo zaawansowany proces próchniczy, który skutkuje powstaniem dużego ubytku twardych tkanek zęba. 
• Mechaniczną wytrzymałość szkliwa istotnie osłabia również niewłaściwie zbilansowana dieta, zwłaszcza niedobory witamin oraz mikroelementów. Nieprawidłowy poziom witaminy D oraz wapnia zwiększa prawdopodobieństwo, że pojawią się ukruszone zęby. 
• Zbyt duża podaż produktów zawierających kwasy także oddziałuje negatywnie na szkliwo, powodując jego kwasową erozję, co prowadzi do osłabienia zębów, co grozi ich kruszeniem.
• Podobnie niekorzystny efekt może nieść brak leczenia nawykowego zaciskania i zgrzytania zębami, czyli bruksizmu.
• Lekko ukruszony ząb bywa również wynikiem noszenia biżuterii w jamie ustnej (np. kolczyka w języku), która wskutek ciągłego uderzania o powierzchnię zębów prowadzi do ich mikropęknięć.

Ryzyko uszkodzenia zęba jest większe, gdy stwierdza się chorobę okluzyjną, czyli zgryz urazowy prowadzący do nieprawidłowego zwarcia zębów. Dodatkowo, wybrane zabiegi stomatologiczne mogą zwiększać niebezpieczeństwo pęknięcia zęba. Czasem ukruszony może zostać ząb leczony wcześniej kanałowo lub poddany nieprawidłowo przeprowadzonemu zabiegowi wybielania.

Co zrobić, gdy ukruszy się ząb? 

Podstawową i najważniejszą zasadą, jakiej należy przestrzegać w przypadku ukruszenia zęba, jest odbycie wizyty u stomatologa. Tylko fachowa ocena aktualnego stanu uzębienia pozwoli na dobór najkorzystniejszej metody leczenia w celu naprawy ukruszonego zęba. Im krótszy upłynie czas od urazu, tym koszty niezbędne do odbudowy zęba będą niższe. Istnieje też szansa na ograniczenie związanego z tym dyskomfortu bólowego.

Leczenie ukruszonego zęba

Gdy dojdzie do ukruszenia zęba, stomatolog po dokładnym zebraniu wywiadu oraz badaniu wewnątrzustnym jest w stanie zaproponować najkorzystniejszą metodę leczenia. Odbudowa ukruszonego zęba wskazana jest jak najszybciej od momentu urazu, a jej metoda zależna jest od stopnia uszkodzenia. Przy utracie niewielkiego fragmentu zęba stomatolog poddaje jego ostre krawędzie szlifowaniu w celu korekcji jego kształtu, a następnie zabezpiecza szkliwo przed niekorzystnym działaniem drobnoustrojów próchniczych. Jeśli dojdzie do odłamania większej części zęba, konieczne jest zastosowanie dodatkowych materiałów.

Odbudowa ukruszonego zęba

Istnieje kilka metod, by przywrócić estetyczny wygląd po uszkodzeniu zęba. Konkretny plan postępowania uzależniony jest od rozległości odłamania zęba oraz jego stanu. Jeśli ukruszony ząb boli, oznacza to, że uszkodzeniu uległ ząb żywy i uraz sięga do miazgi. Wówczas zwykle wymaga on interwencji endodontycznej. 

Najczęściej ubytki ukruszonych fragmentów zęba uzupełnia się światłoutwardzalnym wypełnieniem kompozytowym, zwłaszcza gdy ukruszony został ząb trzonowy. Każdorazowo kolor użytego materiału dobierany jest tak, by był jak najbardziej zbliżony do naturalnej barwy zęba. Gdy uszkodzenie jest rozległe, stosuje się uzupełnienie protetyczne w postaci licówki (zwłaszcza na zębie przednim) lub korony zębowej.

Ukruszony ząb u dziecka

Ukruszony ząb u małego dziecka to najczęściej skutek niefortunnych upadków podczas nauki chodzenia lub zabawy. Wraz z wiekiem rośnie urazowość związana z uprawianiem sportu lub wypadków komunikacyjnych. Bez względu jednak na bezpośrednią przyczynę, dobrze, jeśli rodzic wie, co zrobić gdy ukruszy się ząb u dziecka.

Ząb mleczny

Postępowanie w przypadku ukruszenia zęba mlecznego u dziecka zależy od wielkości utraconego fragmentu zęba. Jeśli brak jest niewielki, zwykle unika się szlifowania, by ograniczyć stres u malucha. Ważne, by starać się o utrzymanie zębów mlecznych jak najdłużej, gdyż ich obecność warunkuje prawidłowe ustawienie wyrzynających się zębów stałych. 

W przypadku mleczaków, często dochodzi do pourazowego zwichnięcia zęba. Skutkuje to wtłoczeniem zęba w kość wyrostka zębodołowego, co zagraża zawiązkom zębów stałych. Jeśli u dziecka dojdzie do całkowitego zwichnięcia zęba, istnieje możliwość reimplantacji zęba podczas wizyty u stomatologa. Ważne, by naprawić jak najszybciej od zadziałania przyczyny urazu. Rzadziej występuje złamanie korony czy korzenia zębowego mleczaka.

Wyjaśniamy, dlaczego leczenie zębów mlecznych jest naprawdę konieczne 

Ząb stały

Ukruszony ząb stały u dziecka często można poddać zabiegowi reimplantacji. Decyduje rozległość urazu oraz szybkość dotarcia do stomatologa. Kluczowa jest pierwsza godzina od wypadku. Powstałe ubytki można uzupełnić poprzez uzupełnienie braku w koronie zęba. Ważne, by ukruszony fragment zęba odpowiednio przetransportować (np.: w jamie ustnej w ślinie dziecka lub mleku).

Jak zapobiegać pęknięciu lub ukruszeniu zęba?

Istnieje możliwość wdrożenia kilku prostych zasad, których przestrzeganie pozwoli ograniczyć niebezpieczeństwo znacznego osłabienia struktury zębów. Ułatwi to utrzymanie zdrowych i ładnie wyglądających zębów, bez konieczności stosowania leczenia ukruszonego zęba.

Prawidłowa higiena jamy ustnej

Codzienne starania o utrzymanie prawidłowej higieny jamy ustnej to ważny czynnik ograniczający ryzyko ukruszenia zębów. Pozwala na mechaniczne usuwanie resztek pokarmowych oraz płytki nazębnej, które stanowią doskonała pożywkę dla patologicznej flory bakteryjnej. Tym samym ogranicza pojawienie się ubytków na tle próchniczym, które osłabiają wytrzymałość zębów.

Czy wiesz, że próchnicą można się zarazić? Przeczytaj, jak tego uniknąć!

Unikanie złych nawyków

Ukruszenie zęba bywa następstwem pewnych nieprawidłowych zachowań. Niekorzystne jest nieleczone nawykowe zaciskanie i zgrzytanie zębami, czyli wspomniany bruksizm. Strukturę uzębienia istotnie osłabia nadużywanie alkoholu, w tym szczególnie białego wina oraz piwa. Podobny efekt wywołuje zażywanie narkotyków, zwłaszcza amfetaminy i metamfetaminy. Częste picie dużych ilości napojów gazowanych oraz energetycznych także zwiększa tendencję do pękania i ukruszenia zębów. 

Ścierają szkliwo, podrażniają dziąsła, powodują wady zgryzu - te nawyki, niszczą Twoje zęby 

Wystrzeganie się niektórych pokarmów

Aby zminimalizować ryzyko problemu, dobrze jest zadbać o prawidłowo zbilansowaną dietę. Należy pamiętać o odpowiedniej podaży mikro- i makroelementów oraz witamin. Korzystnie jest także unikanie wybranych grup produktów, zwłaszcza tych, które prowadzą do kwasowej erozji szkliwa. Warto zatem świadomie spożywać cytrusy i soki z nich wytworzone oraz wybrane warzywa (tj.: pomidory, szczaw, szparagi) i owoce (tj.: jabłka, śliwki, wiśnie). 

Nie tylko słodycze. Oto najgorsze pokarmy dla zdrowia zębów

Prezentowane powyżej treści mają za zadanie szerzenie ogólnej wiedzy na temat zdrowia jamy ustnej i nie zastępują profesjonalnej opinii lub diagnozy lekarskiej. Zawsze w przypadku problemów zdrowotnych skonsultuj się z lekarzem lub farmaceutą.