Zgrzytanie zębami - czy można zapobiec bruksizmowi?

Zgrzytanie zębami w nocy, czyli bruksizm, to coraz częściej spotykana dolegliwość. Niediagnozowana prowadzi do szeregu niekorzystnych skutków nie tylko w jamie ustnej, ale i wyraźnego dyskomfortu w pozostałych częściach ciała. Dlaczego zgrzytamy zębami i jak leczyć tę przypadłość?

Bruksizm czyli patologiczne zgrzytanie zębami oraz tarcie górnej szczęki o dolną to dość powszechna przypadłość. Najczęściej występuje w trakcie odpoczynku nocnego. Towarzyszy temu bardzo mocne i nieświadome zaciskanie zębów, przy czym siły wówczas generowane są kilkukrotnie większe niż podczas standardowego gryzienia i żucia pokarmu. Prowadzi to do niekorzystnych zmian nie tylko w obrębie jamy ustnej, ale całej twarzoczaszki oraz szeregu zespołów bólowych w pozostałych partiach ciała. 

Skutki zgrzytania zębami, a stanowiące jednocześnie objawy problemu, to:

• ścieranie szkliwa zębów,
• obniżanie się dziąseł i korzeni,
• przygryzanie policzków oraz języka,
• bolesność w miejscu przyczepu mięśni żwacza i skroniowego (odczuwalna zwłaszcza przy gryzieniu pokarmu),
• przykurcze mięśniowe,
• tzw. „kwadratowa twarz” wskutek przerostu mięśni żwacza i skroniowego,
• bóle głowy, szyi czy pleców. 

Zgrzytanie zębami podczas snu to z pozoru błaha, często bagatelizowana przypadłość. Wiele osób nie zdaje sobie nawet sprawy, że ten problem ich dotyczy. Z reguły pacjent nie jest świadomy, iż w nocy nadmiernie zaciska zęby i trze z ogromną siłą szczęką górną o żuchwę. Powoduje to nie tylko niekorzystne zmiany w obrębia samych zębów (prowadząc do ich zniszczenia), ale także dyskomfort bólowy w obrębie stawów skroniowo-żuchwowych czy nawet obręczy barkowej, mięśni przykręgosłupowych, obręczy biodrowej aż po stawy skokowe. Przyczyn zgrzytania zębami w nocy jest wiele. 

Miejscowe przyczyny bruksizmu:

• wady zgryzu,
• braki w uzębieniu,
• nieprawidłowo ukształtowane powierzchnie wypełnień zębowych, koron, mostów czy protez zębowych,
• zaburzenia funkcji stawów skroniowo-żuchwowych generujące wzmożone napięcie mięśni.

Ogólne czynniki wywołujące zgrzytanie zębów to:

• nadmierny stres oraz brak umiejętności radzenia sobie w trudnych sytuacjach,
• nawykowe i długotrwałe żucie gumy lub żucie jednostronne,
• niekontrolowane zaburzenia lękowe: fobie, nerwice,
• stany odczuwalnego nadmiernego napięcia nerwowego,
• zakażenia pasożytnicze (np. owsiki u dzieci),
• efekt uboczny przyjmowania niektórych leków (np. z grupy przeciwdepresyjnych).

Przyczyn zgrzytania zębami przez sen jest wiele. Najczęściej brak jest jednej, wyraźnie uchwytnej. Za występowanie objawów tego zaburzenia odpowiada obecność zarówno miejscowego, jak i ogólnego czynnika wywołującego bruksizm. U dorosłych najsilniej decydujący jest nadmierny stres, z którym nie umiemy sobie poradzić.

Zgrzytanie zębów w nocy u dzieci, podobnie jak u dorosłych, może mieć kilka różnych przyczyn:

• w trakcie pojawiania się pierwszego uzębienia lub wyrzynania się zębów mądrości;
• zbyt długotrwałe stosowanie smoczka;
• owsica
• niedojrzałość układu mięśniowego w okresie niemowlęcym;
• wady zgryzu;
• silne napięcie nerwowe, stany lękowe, stres, intensywne przeżywanie emocji z całego dnia;
• niektóre alergie oraz niedobory żywieniowe.

Aby zgrzytanie zębów u dziecka nie stało się utrwalonym nawykiem trzeba jak najszybciej wychwycić jego przyczynę. Jeśli za tarcie zębami odpowiada okres ząbkowania, problem bruksizmu u dziecka minie samoistnie. Gdy przyczyną jest choroba pasożytnicza, czyli owsica, należy rozpocząć właściwą terapię farmakologiczną. Jeśli nocne ścieranie zębów spowodowane jest zbyt dużą wrażliwością dziecka, które nie radzi sobie z silnymi emocjami warto zadbać o odpowiednie wsparcie emocjonalne. Niekiedy pomocna może być wizyta u psychologa.

Nocne zgrzytanie zębami należy powstrzymywać, by ograniczyć ryzyko uszkodzeń w obrębie zębów (z powodu nadmiernego ścierania ich szkliwa), ale również by ograniczyć powstanie pozostałych skutków. Najczęściej wyeliminowanie czynników miejscowych w połączeniu z świadomą nauką walki ze stresem to klucz do powstrzymania bruksizmu.

Diagnoza bruksizmu opiera się początkowo na uwagach partnera osoby zgrzytającej zębami w nocy. Zwykle dźwięk szurania, szczękania zębami jest dokuczliwy i wybudza osobę śpiąca obok. Niekiedy jest to tak dokuczliwe, że problemy ze snem pojawiają się też u samej cierpiącej z powodu bruksizmu. Dodatkowo, dołącza się dyskomfort bólowy w obrębie zębów, dziąseł, stawów skroniowo-żuchwowych, ale także bóle głowy czy szum w uszach. Niediagnozowane i nieleczone długotrwałe zaciskanie zębów w nocy może stopniowo pogarszać jakość życia, być źródłem przewlekłych bólów głowy i szyi, nadwrażliwości zębów na zimne lub gorące napoje czy pęknięcia lub złamania zębów wskutek ich nadmiernego ścierania.

Zgrzytanie zębami przez sen jest zwykle wieloprzyczynowe, co utrudnia pełne leczenie. 

W początkowym etapie terapii należy przywrócić prawidłowe warunki zwarciowe, tak by zęby górne przylegały do dolnych. Należy zatem skontrolować i uzupełnić ubytki i braki w uzębieniu. 

W terapii zgrzytających zębów istotna jest też nauka walki ze stresem i stanami nadmiernego napięcia. Pomocna tu jest psychoterapia, zajęcia jogi, medytacji czy nauka głębokiego, spokojnego oddychania. Warto też wprowadzić elementy terapii manualnej czyli masowanie odpowiednich miejsc szyi i twarzy w celu redukcji napięcia mięśni. Stosuje się też zabiegi z zakresu medycyny estetycznej czyli ostrzyknięcia toksyną botulinową mięśni żwaczy i mięśni skroniowych. 

Zaleca się także stosowanie tzw. szyny relaksacyjnej wykonanej z akrylu lub silikonu. Zakładana w trakcie odpoczynku nocnego na zęby górnej szczęki chroni przed skutkami tarcia o żuchwę i jednocześnie zmniejsza napięcie mięśni żucia. Najlepsze dopasowanie gwarantuje wykonanie jej w gabinecie stomatologicznym po pobraniu wycisku. W aptekach dostępne są też szyny uniwersalne, które mogą jednak nie przylegać idealnie do zębów. 

Prezentowane powyżej treści mają za zadanie szerzenie ogólnej wiedzy na temat zdrowia jamy ustnej i nie zastępują profesjonalnej opinii lub diagnozy lekarskiej. Zawsze w przypadku problemów zdrowotnych skonsultuj się z lekarzem lub farmaceutą.