Zgryz krzyżowy – co to jest i jak wygląda leczenie?

Co to jest zgryz krzyżowy i jakie ma przyczyny?

Zgryz krzyżowy to wada zgryzu, która polega na zachodzeniu zębów dolnych na górne. Z uwagi na kierunek przestrzenny, w którym dochodzi do jej rozwoju, jest to zaburzenie poprzeczne zgryzu. Skutkuje nie tylko zmianami w budowie, ale i w czynności narządu żucia.

Istnieją różne przyczyny zgryzu krzyżowego:

• wrodzone, czyli powstałe na etapie rozwoju płodowego, w wyniku wady genetycznej lub nieprawidłowego rozwoju ciąży (np.: na skutek przebytych chorób wirusowych lub nadużywania używek);
• nabyte, czyli wywołane czynnikami zewnętrznymi; najczęściej są to złe nawyki w postaci np.: ssania kciuka czy smoczka, częstego oddychania przez usta, zbyt długiego czasu karmienia butelką.

Poznaj fakty i mity dotyczące ortodoncji

Zgryz krzyżowy – objawy – jak wygląda?

Zaburzenie w postaci zgryzu krzyżowego polega na tym, że zęby górnego łuku nie obejmują zębów w dolnym łuku. W efekcie, zęby dolne zachodzą na górne uzębienie. Warga dolna staje się wysunięta, podczas gdy górna się zapada. Dostrzegalna staje się asymetria twarzy, czyli tzw. krzywa bródka. 

Zaburzeniu ulega tor ruchu żuchwy, która nie porusza się prosto w trakcie otwierania ust. Zauważalne staje się przesunięcie linii pośrodkowej zębów. Linia między dolnymi środkowymi siekaczami ulega przesunięciu na bok względem siekaczy górnych.

Zwykle do postawienia pełnej i trafnej diagnozy potrzebne jest, poza badaniem wewnątrzustnym u ortodonty, wykonanie zdjęcia RTG szczęk. 

Czy wiesz, jak czyścić aparat ortodontyczny?

Jakie są rodzaje zgryzu krzyżowego?

Wyróżnia się kilka rodzajów zgryzu krzyżowego, zależnie od sposobu ustawienia zębów:

• zgryz krzyżowy częściowy boczny (jednostronny lub obustronny) – polega na nachodzeniu zębów dolnych bocznych na uzębienie boczne górne z jednej lub obu stron;
• zgryz krzyżowy częściowy przedni – cechuje się nachodzeniem tylko zębów dolnych przednich na górne przednie;
• zgryz krzyżowy całkowity – połowa dolnego łuku zębowego zachodzi na łuk górny.

Jak wygląda leczenie zgryzu krzyżowego?

W prawidłowej terapii zgryzu krzyżowego ważne jest postawienie prawidłowej diagnozy w najwcześniejszym etapie rozwoju wady. Pozwala to na uzyskanie szybkich efektów leczenia i zapobiega rozwojowi powikłań wynikających z utrzymywania się zaburzenia.

Leczenie zgryzu krzyżowego jest łatwiejsze w wieku dziecięcym, gdy nie zakończy się etap rozwoju kości. Wówczas wystarczająca jest terapia ortodontyczna. U dorosłych jedyną skuteczną metodą leczenia tej wady jest operacja zgryzu krzyżowego.

Seria GUM® ORTHO ułatwia zachowanie czystości jamy ustnej podczas leczenia ortodontycznego 

Leczenie zgryzu krzyżowego u dzieci

Zgryz krzyżowy u dzieci można z powodzeniem wyeliminować, zmniejszając tym samym ryzyko powstania powikłań. Ważne jest jak najwcześniejsze rozpoznanie zaburzenia. Najlepiej zasięgnąć opinii ortodonty, gdy u dziecka pojawi się pełne uzębienie mleczne. 

Jeśli wada zostanie stwierdzona, leczenie polega na właściwym doborze aparatu ortodontycznego na zgryz krzyżowy, który powoduje prawidłowe ustawianie zębów. Przynosi to dobre efekty terapeutyczne, gdyż u dzieci w fazie wzrostu, czyli niezakończonego rozwoju kośćca, można wyrównać asymetrię. 

U maluchów przed ukończeniem 10. roku życia skuteczny jest aparat ruchomy. Zwykle regularne zakładanie go na noc pozwala na zniesienie wady. Starszym dzieciom zaleca się aparat stały, który przyczynia się do poszerzenia szczęki. 

By wesprzeć efekty terapii zaleca się również odpowiednie ćwiczenia ortodontyczne polegające na uruchomieniu i wzmocnieniu odpowiednich mięśni w obrębie twarzy.

Sprawdź, czym jest retainer i jak długo go nosić

Leczenie zgryzu krzyżowego u dorosłych

Leczenie zgryzu krzyżowego u dorosłych jest trudniejsze niż u dzieci z powodu zakończonego etapu wzrostu kości szczęki.

Aby skutecznie zwalczyć powstałą wcześniej asymetrię położenia szczęki i żuchwy, niezbędna jest operacja z zakresu chirurgii szczękowo-twarzowej. Polega ona na odłamaniu fragmentu kości szczęki i kontrolowanej zmianie jej ułożenia przy zastosowaniu płytek i śrub. 

Zgryz krzyżowy i dziecka jest o wiele łatwiejszy w leczeniu niż u osoby dorosłej. Dlaczego tak się dzieje? Wada zgryzu krzyżowa jest o tyle bardziej skomplikowana w leczeniu u dorosłych, że w dorosłym wieku zakończony jest już wzrost kości szczęki i żuchwy, więc nie tak łatwo przesunąć zęby na właściwe miejsce. Aparat na zgryz krzyżowy musi być noszony dość długo, żeby pacjent był zadowolony z efektu, a potem, już po jego zdjęciu należy ściśle stosować się do zaleceń ortodonty – aparat retencyjny i właściwa pielęgnacja łącznie z przestrzeganiem regularnych wizyt to podstawa. 

Zarówno zgryz krzyżowy boczny, zgryz krzyżowy przedni, zgryz krzyżowy częściowy przedni, jak i zgryz krzyżowy całkowity to wady zgryzu, które muszą być diagnozowane i leczone indywidualnie z wykorzystaniem wszystkich możliwych metod. Najpopularniejszą metodą jest stały aparat na zgryz krzyżowy, aparaty ruchome – np. Invisalign, którym można korygować u dorosłych wadę zgryzu jaką jest zgryz krzyżowy. Operacja ortognatyczna to ostateczność, brana pod uwagę wtedy, gdy nie ma zadowalających efektów leczenia aparatem, albo asymetria kości jest tak duża, że sam aparat nie pomoże. 

Zgryz krzyżowy boczny przed i po leczeniu wygląda całkowicie inaczej.

Dlaczego leczenie zgryzu krzyżowego jest tak ważne i jakie są konsekwencje nieleczonej wady

Patrząc na efekty leczenia i to jak wygląda zgryz krzyżowy przed i po nietrudno zauważyć znaczne różnice w wyglądzie twarzy. Jednak zgryz krzyżowy boczny, przedni lub całkowity to nie tylko defekt natury estetycznej, który wpływa na wygląd twarzy. Wada krzyżowa zgryzu to zaburzenie funkcjonalności, utrudnienie w przeżuwaniu, mówieniu, a nawet oddychaniu. Utrudnienie codziennych czynności i kompleksy, jakie niesie wpływ na wygląd twarzy to istotne powody, dla których warto korygować zgryz krzyżowy. Leczenie jest długotrwałe i wymaga stosowania się do zaleceń, jednak zawsze warto się na nie zdecydować. 

Jakie konsekwencje niesie nieleczony zgryz krzyżowy?

• widoczna asymetria twarzy;
• zniekształcony profil – po leczeniu widać jaką różnicę powoduje zgryz krzyżowy – przed i po profil wygląda zupełnie inaczej;
• trudności z przeżuwaniem;
• problemy z mową;
• problemy z oddychaniem;
• bóle w obrębie stawów skroniowo – żuchwowych;
• bóle głowy;
• utrudnienia w utrzymaniu prawidłowej higieny, mogące skutkować wieloma schorzeniami;
• problemy z zatokami.

Szybkie rozpoczęcie leczenia jest bardzo ważne, tym bardziej że dość łatwo można rozpoznać wadę, jaką jest zgryz krzyżowy. Przyczyny często mają podłoże genetyczne, przez co wada może być wykryta w dzieciństwie, co znacznie ułatwia jej leczenie, zgryz krzyżowy boczny u dziecka leczy się łatwiej niż u osoby dorosłej, podobnie jak inne rodzaje tej wady. Stosując aparat na zgryz krzyżowy boczny lub przedni u dziecka łatwiej uzyskać zadowalające efekty niż lecząc tą samą wadę w dorosłym życiu. 

Poza zgryzem krzyżowym, do często spotykanych wad zgryzu należą:

• zgryz głęboki – w którym zęby górne mocno zachodzą na dolne, co skutkuje dużymi problemami w przeżuwaniu i właściwej wymowie;
• zgryz przewieszony – dotyczący zębów trzonowych i przedtrzonowych, których powierzchnie żujące nie stykają się ze sobą;
• laterogenia – boczne przemieszczenie żuchwy – leczenie aparatem zapobiega asymetrii twarzy, przy tej wadzie stosuje się również metody chirurgiczne;
• zgryz otwarty – powierzchnie zębów nie stykają się ze sobą tworząc szparę niedogryzową. Jeśli chodzi o zgryz otwarty, leczenie odbywa się w zależności od stopnia wady przy pomocy aparatu ruchomego lub stałego czasem chirurgicznie;
• przodozgryz – wada doprzednia, w której następuje wysunięcie żuchwy w stosunku do szczęki. Czynniki genetyczne, złe nawyki i niektóre choroby to przyczyny tworzenia się wady, jaką jest przodozgryz. Leczenie opiera się na aparatach stałych, ruchomych, ćwiczeniach, a w niektórych przypadkach chirurgicznie;
• wgłębienie zgryzu – w którym zęby górne mocno zachodzą na dolne, co prowadzi do problemów z przeżuwaniem i wymową oraz zaburza estetykę uśmiechu;

Problemem estetycznym i funkcjonalnym mogą okazać się także rotacje zębów, duża przerwa między zębami czy stłoczenia zębów. W przypadku wielu wad zgryzu, powodem są uwarunkowania genetyczne, niewłaściwe nawyki, choroby. Czasami sprzyjają im czynniki takie jak przedwczesna utrata zębów mlecznych, urazy, ząb zatrzymany.

Zgryz krzyżowy – warto pamiętać o dobrych nawykach higienicznych

Większość z nas wie, jak wygląda prawidłowy zgryz, jeśli więc zauważysz niepokojące odstępstwa u siebie lub swojego dziecka, nie można zwlekać z wizytą u specjalisty. Wady zgryzu mogą utrudniać pielęgnację jamy ustnej, dlatego higiena jest bardzo istotna na każdym etapie leczenia, a także po nim. Zgryz boczny krzyżowy, tak samo jak inne rodzaje tej wady powoduje, że zęby górne zachodzą na dolne, mogą też być przesunięte, dlatego warto zwracać uwagę na staranną pielęgnację. 

W przypadku zgryzu krzyżowego, szczególna uwaga powinna być poświęcona utrzymaniu odpowiedniej higieny jamy ustnej, ponieważ nieprawidłowe ustawienie zębów może utrudniać dokładne czyszczenie. Należy szczególnie skupić się na miejscach, gdzie zęby stykają się w nietypowy sposób, co sprzyja gromadzeniu się płytki nazębnej. 

Niezbędne jest, aby zastosować na zgryz krzyżowy boczny leczenie. Na zgryz krzyżowy boczny aparat jest skuteczny, ale pamiętaj, że używając past dobrej jakości, dostosowanych twardością włosia szczotek, szczoteczek międzyzębowych, płynów do płukania, można uniknąć nadmiernego odkładania się płytki nazębnej. Marka GUM i seria produktów GUM® ORTHO to świetna propozycja na pielęgnację podczas noszenia aparatu ortodontycznego.

Prezentowane powyżej treści mają za zadanie szerzenie ogólnej wiedzy na temat zdrowia jamy ustnej i nie zastępują profesjonalnej opinii lub diagnozy lekarskiej. Zawsze w przypadku problemów zdrowotnych skonsultuj się z lekarzem lub farmaceutą.