Kserostomia - przyczyny, objawy, leczenie 

Kserostomia to odczucie suchości w jamie ustnej. Powoduje szereg dokuczliwych i nieprzyjemnych objawów, znacznie obniżając jakość i komfort życia. Czym objawia się kserostomia i dlaczego występuje? Co jest najbardziej pomocne w zwalczaniu kserostomii?

Co to jest kserostomia?

Mianem kserostomii określa się subiektywne uczucie suchości jamy ustnej. Może stanowić samodzielną jednostkę chorobową lub być symptomem rozwijającym się w toku oddzielnego procesu chorobowego. Zmniejszenie ilości śliny przyczyna się do zwiększonego odkładania płytki nazębnej, co istotnie zwiększa ryzyko wystąpienia próchnicy. Skutki kserostomii są bardzo nieprzyjemne i dokuczliwe. Niepożądane dolegliwości pojawiają się w wyniku uszkodzenia delikatnych tkanek w obrębie jamy ustnej, które nie są chronione z powodu braku wystarczającej ilości śliny. Znacząco wpływa to na pogorszenie komfortu i jakości życia. 

Kserostomia prawdziwa i rzekoma 

Klinicznie wyróżnia się dwie postacie suchości w jamie ustnej. Gdy obniżeniu ulega czynność wydzielnicza gruczołów ślinowych, rozpoznaje się kserostomię prawdziwą. Jeśli pojawia się wrażenie suchości w ustach pomimo prawidłowej pracy ślinianek i braku objawów klinicznych, mowa o kserostomii rzekomej. Najczęściej współistnieje ona u osób z zaburzeniami na tle psychicznym (tj.: nerwice lub psychozy).

 Jakie są przyczyny kserostomii? 

Jako przyczyny kserostomii można wskazać szereg różnorodnych czynników. Najczęściej to:

• przewlekła terapia wybranymi preparatami, takimi jak m.in. leki moczopędne, przeciwdepresyjne, przeciwlękowe, chemioterapeutyki, przeciwhistaminowe, narkotyczne leki przeciwbólowe;
• terapia onkologiczna, w tym radioterapia okolicy głowy i szyi;
• zaburzenia funkcji wydzielniczej tarczycy pod postacią nadczynności tarczycy;
• cukrzyca – kserostomia pojawia się zwykle w cukrzycy o przebiegu powikłanym występowaniem zaburzeń w układzie nerwowym (neuropatii); podniesiony poziom glukozy we krwi zwykle wyraźnie wpływa na obniżenie ilości wydzielanej śliny;
• sarkoidoza – choroba polegająca na tworzeniu się guzków zapalnych o małych rozmiarach zlokalizowanych w różnych narządach;
• niedobór witamin z grupy B;
• ostra niewydolność nerek;
• kamica i stany zapalne ślinianek;
• amyloidoza – schorzenie polegająca na gromadzeniu w tkankach i narządach nierozpuszczalnych białek; często towarzyszy chorobom na tle zapalnym, takim jak: reumatoidalne zapaleni stawów, zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa;
• AIDS;
• odwodnienie typowe dla osób w podeszłym wieku;
• choroby alergiczne, np.: atopowe zapalenie skóry, pokrzywka;
• kolagenozy tj.: toczeń rumieniowaty, choroba Sjögrena; 
• palenie papierosów;
• grzybica jamy ustnej;
• ustny tor oddechowy.

 Jakie są objawy kserostomii? 

Osoby, u których stwierdza się zaburzenie w postaci kserostomii skarżą się głównie na następujące objawy:

• palenie języka, któremu często towarzyszy pieczenie warg;
• zaburzone odczuwanie smaku (dominuje smak gorzki i słony);
• nadmierna wrażliwość na pokarmy kwaśne i ostre;
• trudności w spożywaniu pokarmów;
• kłopoty ze swobodnym mówieniem (konieczność ciągłego picia wody);
• trudności w noszeniu protez zębowych;
• zmiany w barwie nabłonka jamy ustnej (od bladej do mocno zaczerwienionej);
• skłonność do owrzodzeń jamy ustnej powikłanych zakażeniami baketryjno-grzybiczymi;
• zwiększona tendencja do zakażeń grzybiczych;
• nieświeży oddech;
• próchnica;
• wygładzenie powierzchni języka i zanik brodawek.

Wszystkie te symptomy wpływają w sposób zdecydowany na obniżenie jakości życia osób z kserostomią.

 Leczenie kserostomii - co pomaga na suchość w ustach?

Należy pamiętać, że leczenie kserostomii bywa trudne. Terapia będzie skuteczna tylko przy odpowiednim zdiagnozowaniu jej bezpośredniej przyczyny. Pozwoli to na wdrożenie właściwego postępowania w kserostomii. 

Doraźnie można posiłkować się domowymi sposobami na kserostomię. Pomocne będą zatem wszelkiego rodzaju płukanki (np.: z siemienia lnianego lub z malwy), które stworzą barierę ochronną dla tkanek. Komfort poprawia też częste ssanie kostek lodu oraz picie małych ilości niegazowanej wody w ciągu dnia. Ulgę przynosi stosowanie tabletek do ssania w celu pobudzenia wydzielania śliny. Istotna jest również odpowiednio dopasowana dieta przy kserostomii. Odradza się pokarmy bogate w węglowodany oraz produkty suche i twarde. Warto unikać częstego picia mocnej czarnej herbaty oraz kawy. Niewskazane jest także spożywanie alkoholu. Nasilenie objawów maleje również wraz z zaprzestaniem palenia papierosów.

Do jakiego lekarza się zgłosić?

Jeśli wzmożona suchość w ustach jest wynikiem aktualnie prowadzonej terapii należy zwrócić się do lekarza prowadzącego leczenie choroby podstawowej. Warto rozważyć możliwość zmiany przyjmowanego preparatu, jeśli kserostomia jest efektem ubocznym jego stosowania. Jeśli zaburzenia wydzielania śliny wiążą się z obecnością infekcji jamy ustnej, wskazane jest wykonanie diagnostycznego wymazu w celu prawidłowego doboru terapii. Każdorazowo, obecność dyskomfortu wynikającego z suchości w jamie ustnej i pieczenia języka należy zgłaszać podczas wizyty kontrolnej w gabinecie stomatologicznym.

 Kserostomia - preparaty, które przyniosą ulgę 

Skuteczną walkę z niedoborem śliny wspomagają specjalistyczne preparaty na kserostomię. W aptekach lub wybranych gabinetach stomatologicznych dostępne są żele, płyny do płukania jamy ustnej lub spraye nawilżające. Środki te stosowane regularnie nawilżają jamę ustną, co zdecydowanie poprawia komfort życia.

Zapewniają swoistą barierę ochronną dla tkanek wewnątrz ust, co chroni błonę śluzową przed podrażnieniami. Wspomagają również proces regeneracji tkanek miękkich jamy ustnej. Dzięki łagodnemu miętowemu smakowi, niwelują też nieświeży oddech. Unikalny skład (m.in. naturalne enzymy) zapewnia nie tylko ochronę tkanek, ale również wspomaga remineralizację szkliwa i zapobiega powstawaniu ubytków.

Szukając odpowiedniego środka na kserostomię, warto zwracać uwagę na jego skład. Korzystnie działają takie, które nie zawierają alkoholu, parabenów oraz są pozbawione SLS. Substancjom tym przypisuje się działanie drażniące na błonę śluzową jamy ustnej.

Prezentowane powyżej treści mają za zadanie szerzenie ogólnej wiedzy na temat zdrowia jamy ustnej i nie zastępują profesjonalnej opinii lub diagnozy lekarskiej. Zawsze w przypadku problemów zdrowotnych skonsultuj się z lekarzem lub farmaceutą.