Próchnica butelkowa - na czym polega i jak ją leczyć?

Dotyczy z reguły kilkulatków zasypiających regularnie z butelką z pokarmem bogatym w węglowodany w ustach. Pierwsze objawy mogą jednak wystąpić wraz z pojawieniem się pierwszych zębów u niemowlaka. Próchnica na tak wczesnym etapie rozwoju niesie szereg niekorzystnych zmian nie tylko w uzębieniu mlecznym. Jest przede wszystkim źródłem bólu u dziecka. Może też przyczyniać się do rozwoju wad zgryzu w okresie późniejszym. Warto stosować podstawowe zasady higieny jamy ustnej już od najmłodszych lat, co pozwala na zapobieganie próchnicy butelkowej. Poznaj profilaktyczne działanie przeciw próchnicy dziecka.

Objawy próchnicy butelkowej 

Pierwsze objawy próchnicy butelkowej występują na zębach przednich. To właśnie jedynki wyrzynają się jako pierwsze. Te zęby też najdłużej mają kontakt z pokarmem podawanym dziecku w butelce. Próchnica zębów objawia się stopniowo. Początkowo pojawiają się zmiany zabarwienia w postaci białych plamek lub smug na górnych zębach przednich. W kolejnym stadium występują także ciemne plamy na zębach tuż przy linii dziąseł. Może to powodować dyskomfort bólowy u dziecka. Wówczas staje się ono marudne w trakcie posiłku, może odmawiać gryzienia i jedzenia. 

Próchnica butelkowa u niemowląt

Niemowlęta, zwłaszcza te często zasypiające z butelką z mlekiem w ustach są szczególnie narażone na rozwój zmian próchniczych. Zasysany pokarm długo utrzymywany jest w buzi dziecka, co sprzyja oblepianiu nim zębów i rozwojowi płytki nazębnej. Należy jednak pamiętać, że próchnica butelkowa u niemowląt może rozwinąć się też w efekcie częstego picia z kubka-niekapka. W ten sposób dosładzane napoje (herbatki czy soki) obmywają siekacze dziecka, wywołując trudne do zauważenia zmiany na ich wewnętrznej stronie. Z tego powodu, niezależnie od wieku dziecka należy jak najszybciej rozpocząć naukę nawyku prawidłowej higieny jamy ustnej. 

Po czym poznać, że to próchnica butelkowa?

Już pierwsze zmiany w kolorze wyrzynających się zębów u niemowlaka powinny wzbudzić uwagę rodziców i zmusić do wizyty u stomatologa. We wczesnej fazie próchnicy butelkowej, można w dość szybki i bezbolesny sposób zatrzymać rozwój zmian chorobowych.

Jak powstaje próchnica butelkowa?

Za rozwój próchnicy butelkowej odpowiada namnażanie się bakterii, zwłaszcza Streptococcus mutans. Są one odpowiedzialne za rozkład cukrów zawartych w mleku (laktozy), dosładzanych napojach (sacharozy i glukozy) czy owocach (fruktozy), a także produkcję kwasów organicznych. W efekcie zęby mleczne pokrywane są białawo-żółtawym, mocno przylegającym nalotem. Powstaje zatem płytka nazębna, która sprzyja demineralizacji szkliwa. Zwykle zmiany próchnicze rozwijają się w nocy, gdy zmniejsza się ilość produkowanej śliny. Wówczas zęby nie są dobrze oczyszczane, pokarm oblepia zęby. Z tego powodu, na rozwój próchnicy butelkowej narażone są dzieci często zasypiające podczas karmienia butelką.

U podłoża rozwoju próchnicy butelkowej leży przed wszystkim skład pokarmu i forma jego podawania. Im więcej cukrów, tym większe ryzyko wystąpienia początków próchnicy butelkowej.

Karmienie piersią a próchnica butelkowa

Próchnica butelkowa, mimo swojej nazwy, może dotyczyć także dzieci karmionych piersią. Zwykle wtedy, gdy wymagają one sztucznego dokarmiania mlekiem z butelki. Najnowsze badania pokazują, iż karmienie piersią minimum 7 razy w ciągu doby po ukończeniu pierwszego roku życia dziecka oraz karmienie „na żądanie”, gdy do posiłków wprowadzane są węglowodany, znacznie zwiększa ryzyko rozwoju próchnicy zębów mlecznych, gdy brak przestrzegania podstawowych zasady higieny jamy ustnej dziecka. Jednocześnie warto podkreślić, iż nie zaleca się zaprzestania karmienia piersią w momencie pojawienia się u niemowlaka pierwszych zębów. Odstawienie od mleka matki nie ma wpływu ochronnego przed próchnicą. Należy pamiętać, że mleka modyfikowane znacznie bardziej zwiększają ryzyko powstania zmian próchniczych niż pokarm matki.

Jak zapobiegać próchnicy butelkowej?

Próchnica butelkowa występuje niezwykle często. Można jej jednak zapobiec przestrzegając kilku prostych zasad:

• już od pierwszych dni życia przemywaj dziąsła noworodka gazikiem nasączonym przegotowaną wodą (zwłaszcza po karmieniu);
• unikaj całowania noworodka w usta i oblizywania smoczka (sztućców u starczych dzieci) - bakterie odpowiedzialne za rozwój próchnicy są przenoszone w ślinie;
• staraj się, by dziecko nie zasypiało ze smoczkiem od butelki w ustach w trakcie jedzenia;
• po pojawieniu się pierwszego uzębienia stosuj do mycia silikonową szczoteczkę zakładaną na palec minimum dwa razy dziennie;
• zaopatrz dziecko w szczoteczkę do mycia zębów z włosiem po 12-stym miesiącu życia i wyrabiaj nawyk regularnego mycia zębów odpowiednio dobraną pastą do zębów;
• u starszego dziecka w nocy staraj się podawać niegazowaną wodę (najlepiej przegotowaną) zamiast mleka;
• dbaj o odpowiednio zbilansowaną dietę dziecka bez nadmiernej podaży cukrów prostych;
• jak najszybciej naucz jedzenia łyżeczką (zupek, kaszek);
• rozpocznij regularne wizyty u stomatologa już od pierwszego półrocza życia dziecka oraz dbaj o stan własnego uzębienia.

Lapisowanie jest zabiegiem stosowanym u dzieci w celu leczenia zębów mlecznych zaatakowanych przez próchnicę. Jest całkowicie bezbolesne oraz bezpieczne. Stanowi zatem doskonałą formę walki z próchnicą butelkową. Pozwala także zapobiegać powstaniu wad zgryzu u dzieci oraz chroni zęby stałe przed próchnicą. Zabieg jest kilkuetapowy i polega na nasączeniu (impregnowaniu) roztworem azotanu srebra zębów mlecznych zaatakowanych przez próchnicę. W efekcie uzębienie jest pokryte odpornym na próchnicę białczanem srebra. Ta forma leczenia zębów mlecznych stosowana jest, gdy próchnica jest zaawansowana i istnieje ryzyko nieutrzymania się standardowego wypełnienia w zębie. Zabieg ten posiada jednak wadę – wskutek wytrącania się srebra dochodzi do zmiany zabarwienia zęba. W miejscu objętym próchnicą powstają zatem czarne zęby u dzieci. Taki efekt uboczny lapisowania nie dotyczy zębów zdrowych.

Jeśli dojdzie do rozwoju próchnicy butelkowej na zębach mlecznych należy mieć świadomość, że ona nie minie wraz ze stratą mleczaków. Zwykle zaawansowane zmiany wywołują negatywne skutki w rozwoju uzębienia stałego dziecka. Przede wszystkim, rozwój próchnicy może skutkować przedwczesną utratą zębów mlecznych przez dziecko. Przyczynia się to do rozwoju wad zgryzu. Może także przyczyniać się do opóźnionego wyrzynania się zębów stałych.

Metoda terapii zmian próchniczych zależy od stopnia zaawansowania. Najważniejsza jest wczesna reakcja ze strony opiekunów dziecka i niebagatelizowanie zauważonych nieprawidłowości. Wizyta u stomatologa pozwoli na dobór metody jak pozbyć się próchnicy u dziecka.

W przypadku wczesnej próchnicy butelkowej wystarczające jest zastosowanie fluoryzacji. Leczenie polega na pokryciu zębów preparatem zawierającym w składzie wysokie stężenie fluoru. Wzmaga to remineralizację szkliwa, hamuje namnażanie się bakterii oraz tworzy barierę ochronną dla zębów, co zmniejsza tworzenie się kamienia nazębnego.

W przypadku zaawansowanych zmian na zębach mlecznych w wyniku próchnicy butelkowej stosuje się zabieg lapisowania. Zęby dziecka objęte zmianami chorobowymi impregnuje się roztworem azotanu srebra. Zabieg pozwala na utrzymanie zębów mlecznych do czasu ich fizjologicznej wymiany na uzębienie stałe.

Niestety, gdy próchnica butelkowa była zbyt długo bagatelizowana i nieleczona, może dość do rozwoju zmian ropnych. Wówczas dziecko odczuwa bardzo duży dyskomfort bólowy, ma problemy z przyjmowaniem pokarmów, jest drażliwe i marudne. Wówczas należy zastosować antybiotyk u dziecka w porozumieniu ze stomatologiem.

Zaniedbania w higienie uzębienia dziecka mogą także wymuszać niekiedy założenie koron ze stali nierdzewnej czy nawet konieczność ekstrakcji zęba na skutek zaawansowania zmian próchniczych.

Prezentowane powyżej treści mają za zadanie szerzenie ogólnej wiedzy na temat zdrowia jamy ustnej i nie zastępują profesjonalnej opinii lub diagnozy lekarskiej. Zawsze w przypadku problemów zdrowotnych skonsultuj się z lekarzem lub farmaceutą.